Liên tiếp các vụ ngộ độc thực phẩm liên quan đến thức ăn đường phố, thức ăn bày bán ở khu vực cổng trường xảy ra gần đây khiến người dân bất an.
Đáng lo ngại, số lượng hàng quán không bảo đảm an toàn tại các cổng trường mọc lên ngày càng nhiều. Liên tiếp các sự việc học sinh có dấu hiệu bị ngộ độc thực phẩm nghi liên quan đến việc sử dụng thực phẩm không rõ nguồn gốc, xuất xứ tại nhiều địa phương đang gióng lên hồi chuông cảnh báo, đòi hỏi nhà trường, các cơ quan chức năng khẩn trương có giải pháp ngăn chặn.
Bài Viết Liên Quan
- Ăn 5 nhóm thực phẩm này giúp bạn sống thọ và khỏe mạnh hơn
- Hạn chế thiếu m.áu nhược sắc ở t.uổi dậy thì
- Ngày mới với tin tức sức khỏe: Uống nước chanh có giúp bạn giảm cân?
Ảnh minh họa.
Vừa qua, Chi cục An toàn vệ sinh thực phẩm tỉnh Khánh Hòa vừa có báo cáo kết thúc vụ ngộ độc thực phẩm khiến 12 học sinh trường THPT Nguyễn Văn Trỗi ở Nha Trang ngộ độc, phải nhập viện.
Cơ quan chuyên môn xác định 12 học sinh trường THPT ở Nha Trang (Khánh Hòa) bị ngộ độc do ăn thức ăn mua bên ngoài được bày bán tại vỉa hè.
Trước đó, vào ngày 4/4, tại Lâm Đồng, cũng xảy ra việc 30 học sinh phải nhập viện khám sức khỏe do có các triệu chứng bị ngộ độc sau khi ăn kẹo có mác ghi chữ nước ngoài ở cổng trường. Hiện nay, cơ quan chức năng của các địa phương đang tiếp tục xác minh nguyên nhân của sự việc.
Hay câu chuyện học sinh ở nhiều tỉnh, thành phố, trong đó có Hà Nội ăn kẹo lạ gây những biểu hiện ngộ độc xảy ra vào cuối tháng 11, đầu tháng 12/2023 là một minh chứng.
Phải mất khá nhiều thời gian và nhờ sự chung sức vào cuộc của nhiều lực lượng, tình trạng học sinh mua, sử dụng thực phẩm không rõ nguồn gốc ở cổng trường mới được khống chế.
Theo số liệu mới nhất của Bộ Y tế, trong quý I/2024, cả nước xảy ra 16 vụ ngộ độc thực phẩm làm 3 người t.ử v.ong, 659 người bị ngộ độc (tăng gần 3 lần so với cùng kỳ năm ngoái).
Ông Nguyễn Hùng Long, Phó Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm, Bộ Y tế thông tin, trong số 5 vụ ngộ độc thực phẩm xảy ra tại thành phố Nha Trang từ đầu năm đến nay có tới 4 vụ liên quan đến các thực phẩm xung quanh trường học, trong đó ghi nhận 1 ca t.ử v.ong. Không chỉ có Nha Trang, ở nhiều địa phương khác trên cả nước, an toàn thực phẩm xung quanh trường học luôn là vấn đề nóng.
PGS-TS.Trương Tuyết Mai, Phó Viện trưởng Viện Dinh dưỡng quốc gia phân tích, tác hại đầu tiên khi sử dụng thực phẩm không an toàn là ngộ độc thực phẩm.
Tiếp đến là các chất bảo quản, phụ gia, hóa chất, phẩm màu có trong những loại thực phẩm này không ai có thể bảo đảm được về tiêu chuẩn, định lượng và về lâu dài sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe của trẻ.
Thêm vào đó, những loại thực phẩm bày bán ở gánh hàng rong đều dư lượng muối, dư lượng đường hoặc các chất béo bất lợi cho sự phát triển của cơ thể trẻ.
Thửa nhận khó quản lý, những cửa hàng cố định đã có giấy chứng nhận và được cơ quan chức năng của quận thường xuyên kiểm tra thì không đáng lo ngại.
Ngược lại, những gánh hàng rong thì rất khó quản lý, xử phạt. Cứ vào giờ tan học là đủ loại đồ ăn, thức uống được bày bán trên những chiếc xe đạp, xe đẩy… lại xuất hiện trước cổng trường. Khi cơ quan chức năng đến, họ di chuyển rất nhanh sang địa bàn khác. Thậm chí, khi bị xử phạt, họ sẵn sàng bỏ cả phương tiện, đồ nghề để thoát thân.
Trước thực tế đó, Hà Nội là địa phương đầu tiên triển khai mô hình “Kiểm soát an toàn thực phẩm dịch vụ ăn uống, thức ăn đường phố xung quanh trường học” với mục tiêu ngăn chặn thực phẩm “bẩn” len lỏi vào học đường.
Bản thân các trường học cũng có giải pháp cụ thể. Chẳng hạn, thông báo yêu cầu phụ huynh học sinh nhắc nhở con tuyệt đối không mua quà, ăn uống từ những xe hàng rong và hàng quán bán vỉa hè.
Trong những ngày cuối tuần vừa qua, nhiều trường học trên địa bàn Hà Nội cũng đã gửi thông tin sự việc cùng khuyến cáo tới phụ huynh học sinh, trong đó nêu rõ nguy cơ, tác hại của các thực phẩm không an toàn ảnh hưởng đến sức khỏe học sinh.
Nhiều hiệu trưởng nêu ý kiến, việc kiểm tra, ngăn chặn hàng quán bán thực phẩm không rõ nguồn gốc ở cổng trường học là cần thiết, nhưng thẩm quyền, trách nhiệm của nhà trường không thể làm việc này, mà cần sự vào cuộc quyết liệt, đồng bộ và thường xuyên của chính quyền địa phương.
Về phía các trường, giải pháp hữu hiệu nhất là tăng cường tuyên truyền, giáo dục để học sinh nhận rõ nguy cơ, tác hại khi sử dụng thực phẩm không an toàn, từ đó tự ý thức phòng ngừa.
Nói về các vụ việc ngộ độc thực phẩm mỗi khi hè tới, bác sĩ Huỳnh Hoài Phương, Trung tâm Nội soi và Phẫu thuật nội soi tiêu hóa, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh cho hay, nhiệt độ cao là điều kiện thuận lợi cho các vi khuẩn, nấm mốc và nhiều tác nhân gây hại khác sinh sôi và phát triển nhanh chóng.
Các trường hợp tiêu chảy, rối loạn tiêu hóa, ngộ độc thực phẩm thường do vi khuẩn Salmonella, Botulinum, E. Coli, Campylobacter, Listeria… gây ra.
Cụ thể, vi khuẩn E.coli gây bệnh đường ruột, tiêu chảy; vi khuẩn Salmonella gây bệnh thương hàn; vi khuẩn Shigella gây đau bụng, tiêu chảy, ngộ độc đường ruột; vi khuẩn Staphylococcus aureus gây mủ ở vết thương; vi khuẩn Clostridium gây tiêu chảy; vi khuẩn Vibrio cholerae gây bệnh tả…
Bên cạnh đó, thời gian gần đây, ngộ độc thực phẩm do loại trực khuẩn Clostridium botulinum gây ra là đáng sợ hơn cả. Đây là loại vi khuẩn kỵ khí (phát triển không cần có ô-xy), tồn tại ở thực phẩm đóng hộp không được bảo quản đúng tiêu chuẩn.
Clostridium botulinum có ngoại độc tố cực mạnh, đặc biệt ảnh hưởng rất xấu đến hệ thần kinh, có thể gây t.ử v.ong.
Trời nóng còn làm cho thức ăn nhanh hỏng, dễ bị ôi thiu nếu không được bảo quản đúng cách. Ở khoảng 32-43 độ C, vi khuẩn phát triển nhanh nhất, có thể nhân đôi chỉ sau 20 phút.
Ngoài ra, khi hè tới, thức ăn đường phố cũng tiềm ẩn nguy cơ gây ngộ độc cao. Có thể dễ dàng bắt gặp trên phố các quầy bán thức ăn nhanh với đủ loại xúc xích, thịt nướng, thịt viên chiên, nem chua rán…; các loại nước uống đóng chai hoặc tự chế biến như nước ép, sữa hạt…
Các loại thực phẩm, nước giải khát này thường có giá rất rẻ, nhưng quy trình chế biến của chúng có được đảm bảo, nguồn gốc, xuất xứ, hạn sử dụng có rõ ràng hay không, thì người ít quan tâm.
Theo bác sĩ Hoài Phương, nguy cơ bị ôi thiu hoặc vi khuẩn gây bệnh xâm nhập rất cao ở các loại thực phẩm có nguồn gốc động vật, có nhiều dầu, đạm như thịt, cá, hải sản, sữa.
Ngộ độc cũng thường xảy ra khi ăn thực phẩm chưa được nấu chín hoặc còn tái như rau quả sống, sushi, nem chua. Bác sĩ cũng khuyên mọi người lưu ý khi dùng thực phẩm bảo quản trong hộp, chai, lọ đóng kín như dưa cải muối chua; thịt, cá đóng hộp vì có nguy cơ xảy ra ngộ độc do vi khuẩn kỵ khí Clostridium botulinum.
Nhiều yếu tố có nguy cơ gây ngộ độc thực phẩm
Theo số liệu của Viện Pasteur Nha Trang, từ đầu năm đến nay, khu vực miền Trung xảy ra 12 vụ ngộ độc thực phẩm.
Trong đó, 4 vụ đang thực hiện xét nghiệm mẫu tại viện; 3 vụ không xác định được nguyên nhân; 3 vụ phát hiện độc tố tự nhiên, hóa chất bảo vệ thực vật; 2 vụ phát hiện tác nhân vi sinh do vi khuẩn Salmonella là tác nhân chính. Bà Đào Thị Vân Khánh – Giám đốc Trung tâm An toàn thực phẩm khu vực miền Trung, Viện Pasteur Nha Trang cho biết:
Bà Đào Thị Vân Khánh phát biểu tại cuộc họp Ban Chỉ đạo liên ngành vệ sinh an toàn thực phẩm tỉnh với các địa phương, ngày 6-4. Ảnh: VŨ HOA
– Nhiều nghiên cứu trong nước cho thấy, tỷ lệ nhiễm vi sinh vật nói chung và vi khuẩn Salmonella nói riêng trong các loại thịt (bao gồm thịt gà, thịt heo, thịt bò) là tương đương nhau và dao động từ khoảng 30 đến 80%. Do đó, nếu nói về nguồn nguyên liệu thì nguy cơ đối với các loại thịt là như nhau. Thịt gà và các loại thịt tươi sống nói chung thường bị nhiễm bẩn bởi một số vi khuẩn đường ruột như: Salmonella, E.coli…
Ngoài ra, thịt gà cũng thường bị nhiễm bẩn bởi vi khuẩn Campylobacter. Các loại vi khuẩn này khi có trong thực phẩm ở một nồng độ nhất định sẽ gây ngộ độc cho người sử dụng.
– Bà có thể cho biết, độc lực của các loài vi khuẩn gây ngộ độc thực phẩm ảnh hưởng như thế nào tới sức khỏe của người bị nhiễm?
– Tùy loài vi khuẩn và các chủng độc lực khác nhau mà có các tác động khác nhau tới sức khỏe con người nếu ăn phải thực phẩm nhiễm vi khuẩn có khả năng gây bệnh. Ngoài ra, tùy thuộc vào lượng vi sinh vật nhiễm trong thực phẩm, t.uổi tác, tình trạng sức khỏe, hệ miễn dịch, mỗi cá nhân sẽ có các biểu hiện bệnh nặng hay nhẹ khác nhau.
Đối với vi khuẩn Salmonella, các dấu hiệu đầu tiên là bệnh nhân thấy buồn nôn, nhức đầu, choáng váng khó chịu, sốt, đau bụng, nôn mửa và tiêu chảy nhiều lần, phân toàn nước, đôi khi có m.áu, đó là triệu chứng viêm dạ dày, viêm ruột cấp tính. Đa số bệnh nhân trở lại bình thường sau 1 đến 2 ngày không để lại di chứng. Vi khuẩn E.coli là một trong những loài vi khuẩn chiếm ưu thế trong ruột người và là một phần của hệ vi khuẩn đường ruột bình thường. Nhiều loài trong số chúng là các lợi khuẩn. Tuy nhiên, có một số nhóm vi khuẩn E.coli có khả năng gây tiêu chảy ở người. Vi khuẩn E.coli liên quan đến bệnh tiêu chảy bao gồm nhiều chủng của các typ huyết thanh khác nhau, được phân loại thành 5 nhóm chính theo cơ chế độc lực của chúng. Một số chủng, chẳng hạn như E.coli sản sinh độc tố Shiga, có thể gây bệnh truyền qua thực phẩm nghiêm trọng. Nhiễm E.coli gây bệnh đường ruột (EPEC) thường gây tiêu chảy kèm theo nôn ói và sốt.
– Theo bà, trong ngộ độc thực phẩm, có phải nguyên liệu chế biến là yếu tố chính?
– Nguyên nhân của ngộ độc thực phẩm có thể do 1 trong 2 nhóm tác nhân chính là tác nhân hóa học (độc tố có sẵn trong thực phẩm như: Cóc, cá nóc, nấm độc hoặc hóa chất sử dụng trong quá trình nuôi trồng, chế biến, bảo quản thực phẩm) hoặc tác nhân vi sinh vật và độc tố của chúng.
Đối với ngộ độc thực phẩm do tác nhân hóa học, nguyên liệu thực phẩm thường là nguồn chính, số ít có thể do việc nhiễm từ dụng cụ nấu nướng, chứa đựng, bảo quản thực phẩm trong quá trình chế biến. Đối với những ngộ độc thực phẩm do tác nhân vi sinh vật gây bệnh, ngoài nguyên liệu có thể là nguồn ô nhiễm thì các yếu tố như: Dụng cụ, bề mặt tiếp xúc thực phẩm, nước, bàn tay người chế biến, thời gian bảo quản thực phẩm sau khi nấu chín, nhiệt độ nấu đều có thể là yếu tố thúc đẩy vụ ngộ độc thực phẩm xảy ra, vì vi sinh vật gây bệnh có thể hiện diện ở mọi nơi nếu không được vệ sinh sạch sẽ.
– Các yếu tố bảo quản, hành vi của người chế biến, thời tiết… có là tác nhân góp phần gây ngộ độc thực phẩm không, thưa bà?
– Điều kiện bảo quản không phù hợp, quá trình chế biến không đảm bảo vệ sinh hoặc nhiệt độ không đủ để nấu chín thức ăn là yếu tố góp phần gây ra ngộ độc thực phẩm. Trong quá trình chế biến thực phẩm, vi sinh vật từ thực phẩm tươi sống có thể nhiễm chéo vào thực phẩm đã nấu chín thông qua dụng cụ chế biến tiếp xúc trực tiếp hoặc từ bàn tay của người chế biến thực phẩm. Các quán hàng rong, quán ăn vỉa hè tiềm ẩn nguy cơ cao gây ngộ độc thực phẩm. Tuy nhiên, do đặc điểm là những cơ sở di biến động nên cơ quan quản lý rất khó kiểm soát. Việc bày bán sản phẩm không có nguồn gốc xuất xứ tại quán hàng rong đã gây ra các vụ ngộ độc thực phẩm đối với một số loại kẹo trong thời gian gần đây. Bên cạnh điều kiện vệ sinh, quá trình chế biến, việc bảo quản thực phẩm không đảm bảo có nguy cơ cao gây ra các vụ ngộ độc thực phẩm.
– Bà có lời khuyên gì đối với người dân trong công tác đảm bảo an toàn thực phẩm?
– Để phòng tránh ngộ độc thực phẩm xảy ra, người dân cần đảm bảo ăn chín, uống sôi, lựa chọn nguyên liệu có nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng; trong quá trình chế biến đảm bảo nguyên tắc tách riêng thực phẩm sống và thực phẩm chín (dao, thớt, dụng cụ chứa đựng riêng biệt); vệ sinh sạch sẽ bàn tay, bề mặt tiếp xúc với thực phẩm, quá trình làm chín thực phẩm cần đảm bảo nhiệt độ, đặc biệt khi chế biến đối với thực phẩm đông lạnh. Thực phẩm còn lại sau bữa ăn cần phải được cất giữ trong tủ lạnh không quá lâu và trước khi sử dụng lại phải đun sôi kỹ; chú ý chỉ bảo quản lạnh thực phẩm để sử dụng lại khi thực phẩm đó đã ở nhiệt độ 4 – 60 độ C trong khoảng thời gian dưới 2 giờ.
– Xin cảm ơn bà!
